به شیرین زبانی و لطف و خوشی توانی که پیلی به مویی کشی
تکالیف و وظایف متقابل زن و شوهر
تکالیف زن و شوهر نسبت به هم متعددند و در نظر مکتب اسلام، فلاسفه، جامعه شناسی و علمای تعلیم و تربیت، و اخلاق به صورت های مختلف اعلام گردیده است.
از نظر علم اخلاق تکالیف متقابل زن و شوهر عبارت اند از:
١- اولین تکلیف دو فردی که مایل اند ازدواج نمایند این است که صمیمانه نسبت به یکدیگر تمایل داشته و به هم علاقه مند باشند و مصمم باشند که برای همیشه با هم زندگی کنند.
۲- از صحت مزاج و سلامت جسم و روان خود آسوده خاطر بوده و
تضمین کنند، فرزندانی که از آنان به وجود می آید از نظر جسمی و
روانی سالم خواهند بود.
۳- مردان نیز مکلف اند که مطمئن باشند می توانند امکانات زندگی،
معیشت و تربیت زن و فرزند و یا فرزندان آینده ی خود را تأمین نمایند.
۴- مهم ترین تکلیف زن و شوهر پس از زناشویی، وفاداری نسبت به
یکدیگر است؛ رعایت این امر همان اندازه که بر زن واجب است بر مرد نیز واجب می باشد.
از نظر قانون مدنی همین که نکاح به طور صحیح واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل هم دیگر برقرار می شود.
این حقوق و تکالیف متعددند از جمله:
١- زن و شوهر مكلف به حسن معاشرت با یکدیگرند.
۲- زوجین باید در تحکیم مبانی خانواده و تربیت اولاد خود به یکدیگر معاضدت نمایند
بدیهی است در روابط زوجین، ریاست خانواده از خصایص شوهر است.
حق زن بر شوهر
حق زن و همسر تر آن است که بدانی حق تعالی او را از بهر آسایش، آرامش مؤانست و مصاحبت تو مقرر فرموده و بدانی که این نعمت بزرگی است که خدای ع و جا بر تو ارزانی داشته است، پس وی را گرامی بدار
امام سجاد (ع) زن و شوهر در زندگی زناشویی دارای حقوقی اختصاصی نسبت به هم هستند. حق زن بر مرد با الهام از ارزش های اسلامی و حقوق مدنی عبارت است از:
الف - حق نفقه و تأمین معیشت
در قانون مدنی در مورد تعه آمده است که در عقد دائم تقی زن به عهده ی شوهر است» و «نفقه عبارت است از مسکن، البسه، غذا و اناث خانه به طور متعارف که با وضعیت زن متناسب باشد و خادم، در صورت عادت زن به داشتن خادم با احتیاج او به واسطه ی مرض یا نقصان اعضا »
بنابراین رعایت این حق از وظایف شوهر است.
به نظر می رسد که توجه به این حق، کانون خانواده را آرام و سالم می سازد؛ سکون و تعادل در زندگی پدید می آورد و فرصت بیشتری به زنان برای انجام وظایف طبیعی خود می دهد.
زنان نیز لازم است توانایی شوهران را از نظر مالی مورد توجه قراردهند و به گونه ای رفتار نکنند که آنان در رنج و فشار قرار گیرند و گرفتار قرض و محدودیت های شدید مالی شوند.
طبق مفاد قانون مدنی زن می تواند مستقلا در دارایی خود تصرفی را که می خواهد بکند و درآمد خویش را در راهی که صلاح می داند به مصرف برساند.
هر گاه زن بدون مانع شرعی، از ایفای وظایف همسری خودداری کند مستحق نفقه نخواهد بود.
ب - نحوه ی برخورد
برخورد خوش و احترام به زن و تکریم شخصیت او از وظایف شوهر این است که نسبت به زن برخورد مناسب داشته و خوش اخلاق باشد، همچنین برای همسر خود احترام قائل شود.
پیامبر اکرم (ص) فرمود کسی که زنی را به همسری می گیرد باید احترام او را نگه دارد.
ه - ابراز محبت و ایجاد فضای گرم و توأم با صمیمیت
توجه به عواطف و احساسات زن؛ ابراز محبت و علاقه به او؛ مساعد کردن شرایط خانه برای آرامش و آسایش همسر و توجه به نیازهای مشروع او از وظایف مهمی است که هر مرد باید مورد توجه قرار دهد.
خود آرایی و پاکدامنی مرد، کمک به رشد همسر از طریق آموزش، مدارای با زن در زندگی، استفاده از کلمات گرم و نرم و خودداری از تندی و بدزبانی از وظایف دیگری است که هر مرد در ارتباط با همسر خود لازم است رعایت نماید.
در یک بررسی از زنان خواسته شده است که انتظارات خود را از همسر بنویسند که پیشنهادهای آنان عبارت بوده است از :
حق مرد بر زن
از عوامل مؤثر در بقا و تداوم خانواده، شناسایی حقوق شوهر و ادای آن به وجهی نیکو توسط زنان است. این حقوق متعددند که به چند مورد اشاره می شود:
الف - اخلاق خوش
زن وظیفه دارد در ارتباط با شوهر، برخوردی گرم، توأم با صمیمیت و صداقت داشته باشد، تندی نکند و با زبان تلخ و انتقاد او را نرنجاند. هم چنین گفتاری نرم و اخلاقی خوش داشته باشد.
ب - فرمانبرداری طبق ضوابط
پیروی زن از نظرات همسر در چارچوب ضوابط شرعی مورد تأکید قرار گرفته است، در قانون مدنی آمده است که:
زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی نماید مگر آن که اختيار منزل به زن داده شده باشد.»
ج - خانه داری و صرفه جویی در هزینه ی زندگی
محیط گرم و فضای مناسب خانواده و ارضای نیازهای جسمانی، روانی و اجتماعی اعضای خانواده ایجاب می کند که زنان و مردان با گرمی و عطوفت با هم زندگی کرده و در برقراری چنین محیطی هم دیگر را یاری
دهند.
مدیریت زن در راستای مدیریت مرد و توجه به اقتصاد خانواده و بهسازی بهداشت و تغذیه و تربیت فرزند نیز از وظایفی است که زنان باید مورد توجه قرار دهند. لازم به تذکر است که در این زمینه اعمال زور و اجبار از طرف مرد مجوزی ندارد.
موارد ممنوعه و عذر، منع نگردیده است و زن موظف شده است در هر شرایطی ممانعت به وجود نیاورد و ادای حق شوهر را به عناوین مختلفی به تأخیر نیندازد. و حتی مسئولیت زمینه سازی برای این عمل را نیز بپذیرد.
ه - آراستن خانه
آراستن خانه به نحوی زیبا، جالب و نشاط انگیز به گونه ای که مرد بتواند در محیط خانه به رفع خستگی و جبران ناملایمات و زحمات خارج بپردازد.
و - حفظ مال و آبروی همسر
آرایش برای وی و رعایت عفت و پاک دامنی از جمله وظایف دیگر هر زن نسبت به مرد است.
تکالیف پدر و مادر نسبت به فرزندان
از نظر علم اخلاق (نظری و عملی) تکالیف والدین نسبت به فرزندان متعدد است از جمله:
۱- مهم ترین تکلیف پدر و مادر این است که در تعلیم و تربیت فرزندان در حدود استطاعت خود و استعدادهای آنان کوشش نمایند.
۲- فرزندان خود را جسما سالم و قوی، و روحا و اخلاق نیرومند و مهذب بار آورند.
٣- کودکان و نوجوانان خود را به کارهای سخت طاقت فرسا که ممکن است برای همیشه موجب ضعف بنیه ی آنان گردد وادار نکنند.
۴- پدر و مادر وظیفه دارند که فرزندان خود را زود رنج و نازک بدن بار نیاورند
۵- والدین موظف هستند که مراقب رفتار و گفتار خود در مقابل فرزندان
باشند و نقایصی که در عادات و اخلاق خود سراغ دارند تا آنجا که ممکن است از ایشان بپوشانند.
۶- پدر و مادر حق دارند از فرزندان خود توقع احترام و اطاعت داشته باشند و امر و نهی کنند.
نظر به اهمیت نقش و وظایف والدین در رشد شخصیت کودکان، تأثیر فضای خانواده و برخورد زن و شوهر با هم در این زمینه، وظایف کاملا مشترک آنان را نقل می کنیم.
وظایف مشترک
۱- درباره ی انتخاب نام طفل توافق کامل داشته باشند.
۲- حتی پیش از تولد درباره ی چگونگی رشد و نمو طفل و تغذیه و تربیت او مشتركا مطالعه کنند.
۳- درباره ی مد و رنگ لباس های طفل هماهنگ باشند.
۴- اسباب بازی های ارزان قیمت و خوش رنگ را با هم و با نظر کودک تهیه کنند.
۵- درباره ی موارد تشویق و تنبیه کودک و چگونگی آنها هماهنگ باشند.
۶- در انتخاب وسایل کمک آموزشی برای کودک تبادل نظر کنند وهماهنگ باشند.
۷- در انتخاب برنامه یا فیلم های رادیویی و تلویزیونی برای تماشا تبادل نظر کنند و هماهنگ شوند.
۸- تا حد امکان با هم به تماشای فیلم های کودکان بنشینند.
۹- ساعات خواب کودک را با توجه به طبیعت او، نه خواست و علاقه ی خودشان تنظیم کنند و به او اجازه ندهند که شبها دیر وقت بخوابد.
۱۰- تغذیهی طفل را به نیاز او مشروط کنند نه ساعات روز.
۱۱- در انتخاب مدرسه با هم توافق داشته باشند.
۱۲- به دروس و تکالیف کودک مشترکا رسیدگی و در صورت لزوم کمک کنند. لکن خانه را به شکل مدرسه و کلاس درس در نیاورند.
۱۳- در جلسات انجمن اولیا و مربیان مشتركا شرکت کنند.
۱۴- در امور نظافت و انضباط کودک هماهنگ باشند.
۱۵- از مقایسه ی دوران کودکی خود با دوران کودکی فرزند خودداری